30.6.17

Εκσυγχρονιστικές δικτατορίες...


Eνώ κατά τη διάρκεια της δεκαετούς οικονομικής-δημοσιονομικής κρίσης –υπό τη διακυβέρνηση της ευρωζώνης– αρκετοί στην Ευρώπη μιλούν για...
απαξίωση της δημοκρατίας και ψάχνουν με μικροσκόπια να εντοπίσουν ψιχία «δημοκρατικού οργάνου» και ελευθεριών στην ερμητική επικράτεια του Eurogroup (ο Γιούργκεν Χάμπερμας μιλά για «μεταδημοκρατική απολυταρχία»), εμείς μεταρρυθμιζόμαστε κουβεντιάζοντας για τις εκσυγχρονιστικές επιδόσεις της δικτατορίας.

Για να βάζουμε το πράγμα στη θέση του: Πράγματι η κλασική οικονομική και πολιτική θεωρία είχε επιβάλει το δικό της Zeitgeist (την κυρίαρχη αντίληψη) για την ανάπτυξη και τον εκσυγχρονισμό με πυλώνες την ελεύθερη οικονομία τύπου laissez-faire, την ατομική ελευθερία και τη δημοκρατία ως εγγυητές της καθολικής αρμονίας από τον 19ο αιώνα.

Αυτή η φιλελεύθερη ιδεολογία κυριάρχησε έως την αυγή του 20ού αιώνα, μολονότι παρέμεινε ρηχή στην πράξη και έμπαινε στο ράφι όποτε απειλούνταν οι εθνικές οικονομίες – όπως γίνεται και σήμερα.

Οι προηγμένες χώρες αγκάλιασαν τις οικονομικές πολιτικές laissez-faire μόνον αφού έγιναν ισχυρές οικονομικά και μόνον όταν το ελεύθερο εμπόριο εξυπηρετούσε καλύτερα τα συμφέροντά τους.

Σε αντίθεση με τους μύθους που υποστήριξαν ότι το ελεύθερο εμπόριο και το σύστημα του laissez-faire δημιούργησε την εκσυγχρονιστική οικονομία, στην πραγματικότητα το πλιάτσικο και ο κρατισμός διαδραμάτισαν αυτόν τον κρίσιμο ρόλο. Λόγου χάρη, εκτός από την κολμπερτιανή Γαλλία και την Αυστρία, η ίδια η Βρετανία χρησιμοποίησε αυστηρές πολιτικές προστασίας και κρατισμού έως τη δεκαετία του 1840 και του 1850. Ο κρατισμός ήταν ο κανόνας.

Στον 20ό αιώνα τα συστήματα του «πολεμικού» κράτους (warfare) και του κράτους «πρόνοιας» (welfare) δεν ήταν ανεξάρτητα μεταξύ τους, αλλά συνδυάστηκαν.

Μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, αρκετές χώρες που δεν μπήκαν στον παράδεισο της εκβιομηχάνισης και του εκσυγχρονισμού των χωρών του πυρήνα της Δύσης πράγματι προχώρησαν σε εθνικιστικές, αυταρχικές και φασιστικές λύσεις.

Αμερικανοί, κυρίως, ιστορικοί της οικονομίας, σε πλαίσιο ακαδημαϊκού απολογητισμού, κατασκεύασαν διάφορα μοντέλα –ανεπαρκή για μία μόνο νοηματοδότηση του φασισμού– και, πράγματι, χρησιμοποίησαν τους όρους «εκσυγχρονιστικές δικτατορίες» (modernization dictatorships) και «αναπτυξιακές δικτατορίες» (developmental dictatorship) για τα καθεστώτα του οικονομικού αυταρχισμού και διευθυντισμού στην περιοχή της Μεσογείου (Ισπανία, Πορτογαλία, Ελλάδα, αλλά και στη Λατινική Αμερική, βλέπε Χιλή, για παράδειγμα). Ιστορικά όμως, οι δικτατορικές-φασιστικές λύσεις ήταν απόκλιση.

Εδωσαν καταναγκαστικές ωθήσεις σε καχεκτικές οικονομίες, αλλά με αντίτιμο τις ελευθερίες και τη δημοκρατία, που εκριζώθηκαν βίαια από την οικονομία, την κοινωνία και την πολιτική.

Οι δε λαοί που ακκίστηκαν με τους δικτάτορες υπέστησαν επανεκπαίδευση αφαίρεσης της ανθρωπιάς, που έκανε τα άτομα ανίκανα να λειτουργήσουν ως υπεύθυνα μέλη ενός υπεύθυνου πολιτικού σώματος, υπέστησαν εκπαίδευση που εγκατέστησε εχθρούς.

Η εκπαιδευτική ομπρέλα περιελάμβανε αρχές μιας «πολιτικής θρησκείας» που σιχαινόταν την πολιτική. Υλοποιήθηκε διά μέσου ενός μαζικού προσηλυτισμού, που χρησιμοποιούσε επιστημονικές μεθόδους καθυποταγής, βασανισμού και εξόντωσης (Εβραίοι, απειθάρχητοι, γουρουνοσλάβοι και λοιποί Βαλκάνιοι).

Στα δικά μας βολικά «χρονωνύμια» (Αποστασία, Δικτατορία, Μεταπολίτευση κ.λπ.) και τις λοιπές σκουληκότρυπες της Ιστορίας, η χούντα –υπό το πρόσχημα «εθνικών αναγκαιοτήτων»– επανέφερε άρωμα εμφύλιο και τη συνέχεια της 4ης Αυγούστου του 1936 σε διαφορετικά συγκείμενα, δίχως να είναι αναγκαίο: καθιέρωσε τη στρατοκρατική «πολιτική θρησκεία» του εθνο-κιτς. Με εκφυλιστική προπαγάνδα, μοντέλες τύπου Ντέλλα Ρουφογάλη, με «Επίκαιρα» της ΥΕΝΕΔ, κλαρινοτσολιάδες, αρχαίους της «Πολεμικής Αρετής των Ελλήνων», τρισευτυχισμένους αγρότες, αρβυλοκάγκουρες και Αλκιμους, ναι, έδειξε τη γνωστή μας χώρα.

Αυτά ήταν ήδη υπαρκτά από την Αποστασία. Η συνωμοτικότητα, το εθνοσωτήριο μύθευμα και η ανεξαρτησία από τις κατασυκοφαντημένες λαϊκές πολιτικές δυνάμεις έδωσαν προβάδισμα στο καθεστώς.

Ο αστικός συντηρητισμός, η καμαρίλα του Παλατιού, η άρνηση του κράτους των εθνικοφρόνων να κλείσει το μετεμφυλιακό εκκρεμές και ο κάματος να εξαφανιστούν οι φιλελεύθεροι αστοί, οι σοσιαλιστές, και κυρίως οι αριστεροί και κομμουνιστικοί πυρήνες στην πολιτική, την οικονομία και την κοινωνία, κληροδότησαν το εκσυγχρονιστικό «Ελλάς, Ελλήνων, Χριστιανών», εθνικά τραύματα και τραγωδίες, συν τη γενεαλογία του χίπστερ χρυσαυγιτισμού.

Στο εξωτερικό, το καθεστώς εξαρτήθηκε από την ανοχή, αν όχι τη στήριξη, των ΗΠΑ που –τότε τουλάχιστον– δεν ενδιαφέρονταν για το αν ο «πρόεδρος της ελληνικής κυβέρνησης» λέγεται Παπαδόπουλος, Παττακός, Παπανδρέου ή… Παπατέτοιος, αλλά για τη διατήρηση της παγκόσμιας ψυχροπολεμικής τάξης την οποία θεωρούσαν ότι είχαν χρυσοπληρώσει.

Τα όποια βήματα εκσυγχρονισμού ήταν βήματα νόθα. Η Ελλάδα βρισκόταν σ’ ένα αυλάκι που το ρεύμα του πήγαινε προς τη Δύση, αλλά δεν έμοιαζε σε τίποτα με τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης.

Απεναντίας, είχε εκτραπεί ως προς τη δημοκρατία και, ipso facto, είχε αποκλειστεί από μια σειρά διεργασιών (και αναπτυξιακών διεργασιών) που κυοφορούνταν στον πυρήνα της Δύσης. Οσο για την Δ. Ευρώπη; Σε όλους σηκωνόταν η τρίχα για εκσυγχρονισμούς και «οικονομικά θαύματα τύπου Χίτλερ».

Τέλος, ας δούμε τι προωθήθηκε. Η ιδέα της Παιδείας; Της Ελευθερίας; Η «ελευθερία» είναι ξανά κενή νοήματος, πειρασμός του κακού; Η απάντηση της χούντας ήταν, ναι: επικίνδυνοι, μαλλιαρομουσάτοι, κουκουέδες. Ρητορική κατά της δημοκρατίας, αυθαίρετη ισχύς και απόλυτη απόρριψη των αρχών πλουραλισμού, παιδείας και ελευθερίας...

Θανάσης Βασιλείου (efsyn)

Δεν υπάρχουν σχόλια: