Με ψύχραιμη ματιά ο Κέρσοου αναλύει τα αίτια της ανόδου όχι μόνο του Χίτλερ στη μεσοπολεμική Γερμανία αλλά και των εθνικιστικών, ρατσιστικών και ξενοφοβικών κινημάτων στη σημερινή Ευρώπη της κρίσης, ενώ χαρακτηρίζει «αλλόκοτη» και...
«ανόητη» την εξίσωση του ναζισμού με την Αριστερά.
«Ανίκανοι οι πολιτικοί να βρουν γρήγορες και ικανοποιητικές απαντήσεις στα σοβαρά προβλήματα της ευρωζώνης»
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ στον Τάσο Τσακίρογλου
• Τι μας διδάσκει σήμερα η άνοδος και η κυριαρχία του Χίτλερ στα μέσα της δεκαετίας του 1930;
Τα μαθήματα είναι ίδια με αυτά που ήταν πάντοτε. Μια καθολική κρίση του κράτους και της κοινωνίας που οδηγεί σε θεμελιώδη απονομιμοποίηση της δημοκρατικής κυβέρνησης θα προκαλέσει σημαντικά επίπεδα δυσαρέσκειας και ταραχών, τα οποία επιτρέπουν σε ακραία εθνικιστικά, ξενοφοβικά και ρατσιστικά κινήματα να γίνουν δημοφιλή. Εάν το κρατικό σύστημα αδυνατεί να επιβιώσει, τότε μπορεί να θεωρηθεί από πλατιά στρώματα του πληθυσμού ότι ένα αυταρχικό καθεστώς προσφέρει τη λύση. Με το που θα εγκατασταθεί στην εξουσία ένα τέτοιο καθεστώς μπορεί να αποδειχτεί εξαιρετικά επικίνδυνο για τους ίδιους τους πολίτες του και να έχει ολέθριες διεθνείς συνέπειες.
• Γιατί θεωρείτε ότι ο Χίτλερ θα μπορούσε να εμφανιστεί μόνο σε μια σύγχρονη κοινωνία;
Ηταν ένας λαϊκιστής ηγέτης, τέτοιος που δεν θα μπορούσαμε να φανταστούμε πριν από τις συνθήκες που δημιούργησε ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος. Οχι μόνο η τεράστια μετατόπιση που ακολούθησε τον πόλεμο, αλλά και η δυσλειτουργία της κομματικής πολιτικής, ο ακραίος ρατσιστικός εθνικισμός και -όχι λιγότερο σημαντικό- η κατάρρευση του καπιταλιστικού συστήματος κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Υφεσης των αρχών της δεκαετίας του 1930 ήταν ουσιώδη στοιχεία για την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία. Ολα αυτά ήταν σύγχρονα φαινόμενα. Τα Μέσα Ενημέρωσης ήταν, επίσης, καθοριστικά για την αποτελεσματικότητα της ναζιστικής προπαγάνδας. Λόγω του τρόπου που εκμεταλλεύτηκε τα ΜΜΕ, ο Χίτλερ ήταν ένας από τους πρώτους σύγχρονους πολιτικούς.
• Γιατί εντάσσονται οι άνθρωποι σε ναζιστικά κινήματα; Είναι θέμα εθνικής παράδοσης, κάποιων ειδικών ιστορικών συνθηκών ή ορισμένων ψυχολογικών μηχανισμών;
Η πολιτική κουλτούρα της Γερμανίας περιείχε επί μακρόν ισχυρές δημοκρατικές αλλά και εθνικιστικές παραδόσεις. Και ο ναζισμός ήταν απλώς ένα περιθωριακό κίνημα πριν από τη Μεγάλη Υφεση του 1930. Ετσι, οι ειδικές συνθήκες τού πώς η ύφεση επηρέασε τη Γερμανία και αλληλεπίδρασε με την πολιτική της κουλτούρα ήταν προφανώς ο καθοριστικός παράγοντας. Στις γενικές εκλογές του 1928, περισσότερο από το 97% του πληθυσμού επέλεξε να μην ψηφίσει το κόμμα του Χίτλερ. Οι Σοσιαλδημοκράτες απέσπασαν 30% των ψήφων στις ίδιες εκλογές. Μέχρι το 1932, το Ναζιστικό Κόμμα είχε μετατραπεί στο μεγαλύτερο πολιτικό κόμμα της Γερμανίας, παρότι δεν ήταν ακόμα ικανό να κερδίσει την υποστήριξη λίγο παραπάνω από το ένα τρίτο του εκλογικού σώματος. Μέχρι τότε, η οικονομική κρίση είχε υπονομεύσει την πίστη σε όλα τα κατεστημένα κόμματα, η υποστήριξη της δημοκρατίας είχε καταρρεύσει και η πολιτική είχε πολωθεί ανάμεσα στην άκρα Αριστερά και στην άκρα Δεξιά. Οι επιλογές για τους περισσότερους έμοιαζε να περιορίζονται στον κομμουνισμό (ένα ανάθεμα για τις ανώτερες και κυρίως τις μεσαίες τάξεις) και στον ναζισμό. Ενα καθοριστικό κριτήριο για την ψήφο υπήρξε η θρησκεία. Ο ναζισμός κατέκτησε υψηλά επίπεδα υποστήριξης στις προτεσταντικές περιοχές της Γερμανίας, αλλά συνάντησε πολύ μεγαλύτερες δυσκολίες να διεισδύσει στις καθολικές περιοχές. Πέρα από την κυριαρχία της θρησκείας, οι άνθρωποι ψήφισαν σε μεγάλους αριθμούς υπέρ του Χίτλερ εξαιτίας ταξικών συμφερόντων, με τον φόβο του μαρξισμού, και διότι πίστευαν ότι το κίνημα των ναζί αποτελούσε τη μόνη δυνατότητα να εγκαθιδρυθεί η εθνική ενότητα και να ξαναχτιστεί ένα ισχυρό, περήφανο έθνος με ευημερία. Ενα ψυχολογικό συστατικό -το οποίο δεν περιορίζεται με κανένα τρόπο στους Γερμανούς- υπήρξε η προθυμία τους να εμπιστευτούν το μέλλον τους σε έναν ισχυρό ηγέτη, τον οποίο αντιμετώπιζαν ως σωτήρα που θα μπορούσε να φέρει την εθνική λύτρωση.
• Μπορούν οι ιστορικοί να απαλλαγούν από την ηθική αντίληψη της Ιστορίας και να μελετήσουν τον ναζισμό ως ένα κοινωνικό φαινόμενο;
Δεν νομίζω ότι οι ιστορικοί μπορούν ή θα έπρεπε να διαγράψουν την ηθική διάσταση όταν γράφουν για τον ναζισμό. Θα φαινόταν, για να το θέσω ήπια, αλλόκοτο το να πάρουν οι ιστορικοί μια ηθικά ουδέτερη θέση όταν διαπραγματεύονται, για παράδειγμα, την καταδίωξη και εξολόθρευση των Εβραίων. Ετσι, η αφαίρεση των ηθικών αξιών δεν είναι ούτε δυνατή ούτε επιθυμητή. Εν πάση περιπτώσει, αυτό δεν αποκλείει μια ψύχραιμη, σοβαρή ακαδημαϊκή ανάλυση του ναζισμού ως κοινωνικού φαινομένου. Αντίθετα, η καλύτερη κατανόηση των ηθικών διαστροφών που κυριαρχούσαν στη ναζιστική ιδεολογία απαιτεί, όντως, την πιο εξονυχιστική και ακριβή αποτίμηση του γιατί άνθρωποι με υψηλό πολιτιστικό επίπεδο σε μια σύγχρονη χώρα αποδείχτηκαν πρόθυμοι να θεωρήσουν καλές και να δικαιολογήσουν ιδέες που εμείς θεωρούμε εντελώς αποκρουστικές, αλλά και γιατί ήταν πρόθυμοι να εφαρμόσουν πολιτικές που σε εμάς μοιάζουν να σηματοδοτούν το απόλυτο βάθος της απανθρωπιάς.
Διαβαστε ολόκληρη την συνέντευξη, ΕΔΩ...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου