Σκεφτόμουν τι θα μπορούσε να πει κανείς σήμερα σε μια συνδικαλιστική παράταξη δημοσιογράφων. Να μιλήσει για την αξία της ενημέρωσης ή της ελευθερίας του τύπου; Να αναφερθεί μήπως σε κάποιες παγκόσμιες αρχές δεοντολογίας και υπεύθυνης άσκησης της δημοσιογραφίας; Να ασκήσει κριτική για τα φαινόμενα εξαθλίωσης των... Μέσων Ενημέρωσης ή του ελληνικού συνδικαλισμού; Πολλά θα είχε κανένας να πει για όλα αυτά, μόνο που σήμερα μοιάζουν ασήμαντα μπροστά στην υπαρξιακή κρίση που διέρχεται ο Τύπος. Δεν ξέρω...
...πώς να το πω χωρίς στόμφο, αλλά έχω την αίσθηση ότι κάθεστε πάνω σε μια βόμβα της οποίας το φιτίλι έχει ανάψει προ πολλού και όχι μόνο δεν κάνετε τίποτα ώστε να αποφύγετε την καταστροφή, αλλά συχνά φυσάτε τη φωτιά να προχωρήσει πιο γρήγορα.
Μια πρόχειρη ματιά στους αριθμούς αποδεικνύει την ύπαρξη της βόμβας. Η καθημερινή κυκλοφορία των εφημερίδων είναι γύρω στα 110.000 φύλλα. Παλιότερα μόνο η κυκλοφορία των ΝΕΩΝ σε Αθήνα-Πειραιά ήταν περίπου 120.000. Το 1989 οι καθημερινές έφτασαν να πουλούν εφημερίδες συνολικά 1.100.000 φύλλα. Μιλάμε όχι για πτώση αλλά για καταβαράθρωση της κυκλοφορίας. Και ας μη βιαστούν κάποιοι να την αποδώσουν στην κρίση, γιατί πριν απ’ αυτήν, το 2008, οι καθημερινές εφημερίδες είχαν πέσει γύρω στις 160.000 φύλλα. Στη ραδιοτηλεόραση τα πράγματα είναι ακόμη πιο μαύρα. Όλοι σχεδόν οι ραδιοτηλεοπτικοί σταθμοί δεν είναι απλώς ελλειμματικοί αλλά με χρέη που είναι αμφίβολο αν μπορεί ποτέ να εξυπηρετηθούν.
Δεν πρέπει να υπάρχει άλλη χώρα στον κόσμο που να έχει τόσο πολλές και χρεοκοπημένες επιχειρήσεις ενημέρωσης. Το φαινόμενο εξηγείται, κατά τον Πάσχο Μανδραβέλη, από το ότι στην πραγματικότητα οι περισσότερες επιχειρήσεις δεν λειτουργούν στην «αγορά της ενημέρωσης» αλλά στην αγορά της «πολιτικής επιρροής». Δεν ενδιαφέρονται για το προϊόν που παράγουν ούτε προσδοκούν κέρδη από την πώλησή του. Ενδιαφέρονται για την πολιτική επιρροή και τα κέρδη που ενδεχομένως αυτή θα αποφέρει. Έναν γρήγορο κατάλογο των επιχειρηματιών ενημέρωσης να κάνει κανείς, να θυμηθεί τον Κοσκωτά ή τον Λαυρεντιάδη, για να αναφέρω δύο ονόματα, θα διαπιστώσει την αλήθεια αυτού του ισχυρισμού.
Η «αγορά πολιτικής επιρροής» εξηγεί και την έκρηξη των παραπολιτικών στηλών στις εφημερίδες και τους ραδιοτηλεοπτικούς σταθμούς. Το παραπολιτικό σχόλιο είναι το μέσο αλληλογραφίας πολιτικών-ΜΜΕ, όχημα προώθησης συμφερόντων και εκβιασμών στο πολιτικό παιχνίδι. Η παραπολιτική επιβλήθηκε πλήρως της πολιτικής. Αντικατέστησε την παράθεση ιδεών και απόψεων με τις λεγόμενες ατάκες του τάδε ή του δείνα, συνοδευόμενες από την εμβριθή ανάλυση του ποιος είπε τι, για ποιον και γιατί. Ιδιαίτερα στα ραδιοτηλεοπτικά μέσα η ενημέρωση είναι άθλια. Δεν υπάρχουν καν δελτία ειδήσεων. Οι παρουσιαστές είναι όλοι μικροί και μεγάλοι Λαζόπουλοι που δίνουν κάθε βράδυ παραστάσεις. Άλλος υποδύεται τον αριστερό, άλλος τον δεξιό και άλλος τον κεντρώο. Όλοι έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό, είναι πάνσοφοι, πανεπιστήμονες. Άλλοτε είναι οικονομολόγοι, άλλοτε σεισμολόγοι, διεθνολόγοι, συνταγματολόγοι, πολιτικοί επιστήμονες, φυσικά αθλητικοί εμπειρογνώμονες και ό,τι άλλο χωρέσει ο νους μας. Η κρίση δεν τους έκανε να αλλάξουν στο παραμικρό. Ίδια δομή, ίδιοι άνθρωποι, ίδια ρηχή ανάλυση, ίδια καφενοκουβέντα, ίδιες βεβαιότητες, ίδια αλαζονεία. Η ειρωνεία είναι ότι κάθε τόσο ψέγουν όλους τους υπόλοιπους ότι δεν άλλαξαν επαρκώς χωρίς καν να τους περνά από το μυαλό να αλλάξουν κάτι οι ίδιοι.
Είπαμε ότι οι επιχειρήσεις που λειτουργούν στην αγορά πολιτικής επιρροής δεν ενδιαφέρονται για την ποιότητα του προϊόντος τους. Όσο το κράτος ξόδευε αλόγιστα μπορούσαν να προσφέρουν ένα άθλιο προϊόν χωρίς να νοιάζονται ποιος το αγοράζει, αφού ούτε οι κρατικές διαφημίσεις εξαρτιόνταν από τις πωλήσεις ούτε τα θαλασσοδάνεια. Η κατάσταση, όμως, έφτασε στο απροχώρητο με την οικονομική κρίση, η οποία εκ των πραγμάτων μείωσε την κρατική ενίσχυση και τα έμμεσα πολιτικά οφέλη. Μερικοί πιστεύουν ότι θα διασωθούν ανακυκλώνοντας πρόσωπα και συμμαχίες. Η δική μου γνώμη είναι ότι δεν υπάρχει άλλη διέξοδος από τη ριζική αναδιάρθρωση των επιχειρήσεων ενημέρωσης στη χώρα μας, από τον εκσυγχρονισμό και την ποιοτική αναβάθμιση του προϊόντος τους. Στην εποχή του Διαδικτύου ή θα καταφέρουν τα ΜΜΕ να προσφέρουν ένα ανταγωνιστικό ποιοτικό προϊόν ή θα εκλείψουν, διότι ακόμη και στο πεδίο του κουτσομπολιού και του life style το Διαδίκτυο ποσοτικά τουλάχιστον είναι αξεπέραστο.
Η αξιοπιστία, η υπεύθυνη ενημέρωση και η σοβαρή ανάλυση είναι τα στοιχεία πάνω στα οποία πρέπει να βασιστούν τα παραδοσιακά ΜΜΕ. Πρέπει να αξιοποιήσουν την τεράστια εμπειρία τους στην έρευνα και την ανάλυση και να κερδίσουν με την τέχνη τους ένα μορφωμένο κοινό που έχει ανάγκη από καθημερινό προβληματισμό και πληροφόρηση. Φαντάζομαι τα ειρωνικά σχόλια όσων πιστεύουν ότι τέτοιο κοινό δεν υπάρχει ή ότι το μέγεθός του είναι ασήμαντο. Δεν συμφωνώ με αυτή την εκτίμηση. Ακόμη, όμως, κι αν είναι ορθή, άλλη προοπτική δεν υπάρχει, είναι υποχρεωμένοι να το κάνουν, να βρουν αγοραστές των προϊόντων τους,
Το ζήτημα αυτό δεν είναι αποκλειστική δουλειά των επιχειρηματιών μέσων ενημέρωσης, οι οποίοι, αν κρίνει κανείς από το πώς κινούνται και με ποια κριτήρια προσλαμβάνουν κάθε άλλο παρά δείχνουν να έχουν έστω και στοιχειώδη στρατηγική. Πιστεύω ότι πρέπει να απασχολήσει σοβαρά τους πρωταρχικούς παραγωγούς της ενημέρωσης, τους ίδιους τους δημοσιογράφους. Είναι ζήτημα επιβίωσης, αφού οι συνθήκες επιβάλλουν την ποιοτική αναβάθμιση του προϊόντος τους.
Η ΕΣΗΕΑ έχει εξαντληθεί μέχρι τώρα στην επαναστατική γυμναστική καταγγελίας του Μνημονίου, χωρίς να αντιλαμβάνεται ότι υπάρχει ένα δομικό πρόβλημα λειτουργίας των μέσων ενημέρωσης που σχετίζεται, από τη μια, με μακροχρόνιες παθογένειες, τις οποίες η κρίση απλώς κατέστησε οξύτερες και, από την άλλη, με τον ανταγωνισμό του Διαδικτύου. Δίνει μάχες οπισθοφυλακής οι οποίες ούτε βραχυπρόθεσμα οφέλη φέρνουν ούτε την καταστροφή μπορούν να αποτρέψουν.Θα ήταν ευχής έργο να υπάρξει μία δυνατή συνδικαλιστική φωνή των δημοσιογράφων που τουλάχιστον θα φέρει προς συζήτηση τα ουσιώδη προβλήματα και θα θέσει τέρμα στον εφησυχασμό και την ακινησία.
*Ο Σταύρος Τσακυράκης είναι καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Το κείμενο αυτό αποτελεί την παρέμβαση του σε εκδήλωση της συνδικαλιστικής παράταξης «Ενωμένοι Δημοσιογράφοι». Δημοσιεύθηκε στο προσωπικό blog του.
www.parapolitiki.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου